«لنگ انداختن» در ادب فارسی به چه معنی است؟!

بانظر به اختلافی که بین بنده و بنده خدایی دیگر برسر معنی درست این ضرب المثل فارسی صورت گرفته‌بود، تصمیم به درج این پست گرفتم.
امید که موردعنایت دوستان و خوانندگان محترم قراربگیرد.


«لنگ انداختن»

عبارت بالا هنگامی به کار می‌رود که شخص ثالثی بخواهد اختلاف موجود بین دو یا چند نفر را مرتفع کرده واسطه صلح و آشتی شود. در این گونه موارد می‌گویند: فلانی دارد لنگ می‌اندازد. یعنی قصد دارد غائله و اختلاف فیمابین را با کدخدامَنشی حل‌و‌فصل کند.

این ضرب‌المثل در جای دیگر هم به غلط مورد استفاده و استناد قرار می‌گیرد و آن موقعی است که یکی از دو نفر هماورد و مبارز مغلوب و تسلیم شده‌باشد.

در این موقع گفته می‌شود: بالاخره فلانی لنگ انداخت. یعنی از عهده دفع حریف برنیامد و تسلیم شد.

به عللی که ذیلاً توضیح داده می‌شود مسلّم می‌گردد که منظور از لنگ انداختن واسطه صلح و آشتی شدن است نه مغلوب و تسلیم شدن، و هر کس از این ضرب المثل به منظور اظهار تسلیم و انقیاد تفهیم و تفهم نماید اشتباه کرده‌است.

همان‌طور که از اسم و عنوان باستانی مستفاد می‌شود این ورزش از قرون و اعصار قدیم در ایران به یادگار مانده است و با وجود تنوع و تازگی‌هایی که در انواع و اقسام ورزش پدیدآمد همچنان اهمیت و اعتبار این ورزش و این سنت باستانی به قوت خود باقی مانده‌است.

همه ساله عده کثیری از سیاحان و توریست‌های خارجی به این منظور و مقصود به سرزمین ایران می‌آیند که ضمن مشاهده آثار تاریخی، گود زورخانه و آداب و تشریفات مخصوص و برنامه‌های اخلاقی و آموزنده این ورزش کهن را از نزدیک ببینند.

ورزش باستانی اگر چه از ورزش‌های سنگین شناخته شده و جز زورمندان و پهلوانان را در این صحنه راهی نیست ولی از انصاف نباید گذشت که در این مکان تمام نکات و دقایق اخلاقی و مذهبی ملحوظ می‌شود. احترام بزرگترها و یا به اصطلاح ورزشکاران پیشکسوت‌ها و میان‌داران و سردم‌داران و پهلوانان و قهرمانان سابق و لاحق به معنای واقعی کلمه رعایت می‌شود.

جوانان و پهلوانان زورخانه با وجود سینه‌های پهن و بازوان ستبر و اندام و عضلات پیچیده، از اظهار تواضع و فروتنی و بزرگ‌داشت معمرین و پیش کسوت‌ها و دستگیری از ضعفا و احقاق حقوق مظلومان و ستمدیدگان ذره‌ای فروگذار نمی‌کنند. هنگام ورود به گود زورخانه زمین ادب می‌بوسند و با نیایش پرودگار توانا و نثار صلوات جلی سر بر آستان خاتم پیغمبران(ص) و مولای متقیان(ع) و یازده فرزندش می‌سایند.

ارتفاع سردر ورودی زورخانه کوتاه است تا هرکس وارد می‌شود، خواه‌و‌ناخواه سر فرودآورد و بدین وسیله احترام زورخانه محفوظ بماند.


روال و رویه ورزشکاران در گذشته چنین بوده و امیداست که در عصر حاضر نیز آن روح گذشت و جوانمردی به ضعف و فتور و سستی نگراییده‌باشد. در زورخانه برای هر دسته از پهلوانان و قهرمانان ورزشی آداب و تشریفات خاصی اجرا می‌شود.
فی‌المثل برای نوچه پهلوانان، هنگام ورودشان به زورخانه صلوات می‌فرستند. پیشکسوت‌ها و پهلوانان معمر و قدیمی را با ضرب و صلوات وارد می‌کنند. از قهرمانان کشور و جهان و شخصیت‌های بارز با ضرب و زنگ و صلوات تشویق و تجلیل می‌کنند.
ابزار و آلاتی که در زورخانه مورد استفاده ورزشکاران قرار می‌گیرد عبارت‌است از میل، کباده، سنگ، گورگه، تخته شنا و ... که هریک نمادی از آلات جنگی و دفاعی باستان ما ایرانیان است؛ برای مثال میل نماد گرز، کباده نماد کمان ، سنگ نماد سپر و ...

مرشد زورخانه بر بالای مسندی جای دارد که به نام "سردم" معروف است و راهنمایی میان‌دار با اشعار مناسب و ضرب‌گرا و لحن دلاویزش ورزشکاران را به انجام اعمال و حرکات ورزشی ترغیب و تشویق می‌کند.
ورزشکاران ابتدا به شنا بر روی تخته می‌پردازند، سپس پا می‌گیرند و حرکت دست و نرمش و چرخش انجام می‌دهند.
آنگاه یکی دو نفر از ورزشکاران جوان با چرخ و میل چند چشمه شیرین‌کاری می‌کنند. در خاتمه ورزش دسته جمعی با میل و کباده‌کشی و سنگ‌زدن را انجام داده چون ورزش به پایان رسید میان‌دار گود دعا می‌خواند، به روان پاک پیغمبر اسلام و سرور متقیان و سایر ائمه اطهار علیهم‌السلام، صلوات درود می‌فرستد.
برای پهلوانان و پیش کسوت‌هایی که از دار دنیا رفته‌اند و رهبران متوفای ملی و مذهبی طلب مغفرت و آمرزش می‌کند و کلیه ورزشکاران با صدای بلند آمین می‌گویند و به ترتیب ارشدیت از گود خارج می‌شوند.



*«لنگ انداختن»


آداب و تشریفات ورزش باستانی زیاداست که چون شرح و وصف جزییات و دقایق آن از حوصله این مقاله خارج است لذا فقط یکی از آداب این ورزش را که همان عنوان مقاله و موضوع «لنگ انداختن» است فی الجمله شرح می‌دهد:


از قدیم و ندیم در زورخانه ها معمول بوده و هست که در خلال انجام ورزش باستانی دو یا چند نفر از ورزشکاران در وسط گود با یکدیگر کشتی می‌گیرند و به اصطلاح کشتی‌گیران سر شاخ می‌شوند و با یکدیگر می‌پیچند.


این نوع کشتی گرفتن و سر شاخ شدن چون به منظور تمرین و نمایش است و جنبه رسمی و زورآزمائی ندارد، لذا هنگامی که کشتی دو حریف به مرحله حساس می‌رسد و نزدیک است که یکی بر دیگری غلبه کرده پشتش را به خاک برساند میاندار یا مرشد زورخانه از فرصت استفاده‌کرده «لنگ می‌اندازد»، یعنی یک ثوب لنگ از کنار گود برمی‌دارد و به سوی آن دو کشتی گیر پرتاب می‌کند و می‌گوید: «پهلوانان، حرمت لنگ». کشتی گیران موظف‌اند احترام مرشد و حرمت لنگ را محفوظ‌داشته و فوراً از یکدیگر جداشوند و صورت همدیگر را ببوسند و درجای خود قرارگیرند.

در عرف اصطلاح ورزشکاران «لنگ انداختن» همان آشتی کردن و ختم غائله و زورآزمایی است که رفته رفته در افواه مردم نیز به همین مقصود مقدس اخلاقی مورد استفاده و استناد قرارگرفت؛ ولی متأسفانه گذشت زمان و عدم توجه مردم به ریشه و مفهوم عبارت موجب گردید که از آن به منظور تسلیم و شکست استفاده کرده‌اند و اکنون نیز هر جا که پای شکست و تسلیم به میان‌آید می‌گویند: «فلانی لنگ انداخت». یعنی حریف را زورمند دید و تسلیم شد؛ در صورتی که چنین نیست و اصولاً لنگ انداختن از وظایف شخص ثالث و ارشد و اصلح هر دسته و جمعیت است که با روشن بینی و خیرخواهی مانع از ادامه قهر و غلبه و غائله می شود.